Intern Bunkernummer
KH M 11
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
Dakplaat beperkt zichtbaar maar ook uitzonderlijk vrij aan binnenzijde
Aantal kamers
1
Type bunker
Kleine manschappenbunker - verschansing
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is het meest eenvoudig terug te vinden op het uiteinde van de Dijkgraafstraat komende van de de Hazegrasstraat te gaan en daar naar rechts af te wijken.
  • Eenmaal voorbij een tweede zuidelijke afbuigende knik in de dijk (voorbij 3 grotere structuren), is dit de 3e van 3 kleinere structuren die het best teruggevonden zullen worden vanaf de bovenkant van de dijk.
  • Let op, de kleine manschappenbunkers - verschansingen, zoals deze zijn vaak vanaf de benedenkant van de dijk gewoon niet zichtbaar. Omgekeerd durven sommige manschappenbunkers wel eens moeilijk te zien te zijn vanaf de bovenkant van de dijk.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing op deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze structuur is er op terug te vinden als (18++). Het is de meest oostelijke en 9e structuur van het "Stützpunkt Wilhelm" komende van de Graaf Leon Lippensdreef. Dit ene nummer omvat hier in totaal 9 verschillende structuren.

Het is de 3e van 3 van dergelijke structuren op dit zuidelijk afbuigend stukje dijk. De structuren ligt aansluitend op elkaar, beginnend van de koppen van de dijk nabij KH M 08, een manschappenbunker met uitwendige MG post. Deze fiche is van de structuur die sommige momenten van het jaar, het slechtst terug te vinden is. De structuren zitten op ongeveer gelijke afstanden van elkaar verwijderd op de kop van deze dijk. De dichtstbijgelegen structuur is een gelijkaardige structuur KH M 10 in de richting van de Dijkgraafstraat. De volgende structuur langs deze dijk ligt wel een heel eindje verderop en betreft opnieuw een manschappenbunker met uitwendige MG-opstelling KH M 12. Deze laatste is op het kaartje aangeduid als (17++)

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 711h

Meer gedetailleerde kadasterschets en luchtfoto (2021).

Op deze kadaster - luchtfoto, zie je mits enige uitleg 5 structuren liggen. Volledig bovenaan (wit vak), is de fraaie manschappenbunker KH M 06. Vlak daarbij, letterlijk in de hoek van de dijk, ligt nog een manschappenbunker met bijhorende uitwendige MG stelling, KH M 08. Daarnaast liggen er op het zuidelijk afbuigend gedeelte van de dijk nog 3 gelijkaardige kleine manschappenbunkers - verschansingen. De eerste, KH M 09 ligt ter hoogte van het kleine oversteekje over de gracht meest noordelijk (ter hoogte van de aanduiding G711h). De 3e structuur waar deze fiche bijhoort is meer zuidelijk vlot zichtbaar in de dijk. Tussen deze twee ligt nog de 2e van 3 gelijkaardige structuren KH M 10. We kijken hier op de oostelijke zijde van Stützpunkt Wilhelm.

Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • De bunker maakt deel uit van de Nieuwe Hazegraspolderdijk en zal dus allicht wel staatseigendom zijn.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. Deze bunker dient gezocht rechts van het kruispuntje waar de Dijkgraafstraat aansluit bij de Nieuwe Hazegraspolderdijk. Hij ligt voorbij de knik waar de dijk nog eens zuidelijk afbuigt.

Men ziet zeker deze kleine en sterk overgroeide structuren niet liggen op deze kaart. De resolutie van de foto is sowieso te klein om hier vlot de bunkers op te zien. Wel valt op dat de cluster van Stützpunkt Wilhelm blijkbaar origineel stopte waar toen nog een waterloop uitkwam bij de Nieuwe Hazegraspolderdijk. Deze is heden in elk geval gedempt.

Een meer actueel beeld kan u zien als ondergrondfoto van de hierboven getoonde kadasterschets.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het betreft een structuur op de voorlinie van de Hollandstellung, kortbij de Nederlandse grens dus.
  • Deze bunker is te beschouwen als de 9e van 9 structuren (meest oostelijke) die allen deel uitmaken van het "Stützpunkt Wilhelm".
  • Er liggen nog 2 gelijkaardige structuren iets verderop langs dezelfde dijk in de richting van de Dijkgraafstraat, voor de knik in de dijk waar zich een aantal grotere bunkers bevinden.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Een klein manschappenverblijf en tevens ook te beschouwen als een kleine verschansing in de dijk.
  • Deze structuren staken in het algemeen beperkt boven de dijk uit zodat ze een bijkomende verschansing boden.
Structuur van het bunkertje:
  • kleine structuur met beperkte schuilruimte.
  • Volgens Duitse terminologie allicht een "Unterschlupf für ein Trupp".

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een op de linie tussen Knokke tot Fort Sint Donaas (Lapscheure) zeer courant voorkomend type bunkertje. (Schets: KLM)

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Het type schuilstructuur heeft 1 vrij zware betonnen zijde in vijandelijke richting. Ook de dakstructuur is nog vrij dik uitgevoerd. Voor de rest is er enkel een kleine schuilstructuur, geschikt voor een aantal gezeten personen of bv het opbergen van munitie. Dit zijn wat ze gaan bestempelen als Sitzbunker.
  • Aan de achterzijde waren er normaal ijzeren luiken om de toegang tot de structuren te kunnen afsluiten.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Aan de buitenzijde ziet men heden van dit type structuren meestal enkel nog de bovenplaat omdat ze heel vaak totaal verdwijnen in de ondergrond door ophogen van het terrein of de dijken door de jaren heen.
  • Ook hier is die situatie zo maar deze structuur is wel degelijk nog mits enige moeite te bekijken aan de binnenzijde.
  • Wat je aan de binnenzijde ziet, klopt perfect met dit plannetje.
Actuele toestand van deze bunker:
  • Voorlopig is van deze structuur enkel de dakplaat te zien net zoals bij de andere van deze structuren die nog in de dijk te vinden zijn.
  • De toestand van het lager gelegen interne gedeelte is meestal totaal niet te zien, wel bij deze.
  • Tussen het meestal hoog opgeschoten groen en struikgewas kan je namelijk een gedeeltelijk opnieuw opengemaakte toegang vinden die ooit effectief zoals zovele bunkers in de Duitse bezetting van WOII tegen hergebruik is dichtgemetst geweest. Deze is dus beperkt geopend en de binnenzijde kan wel degelijk met wat moeite bekeken worden.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Voorlopig gezien grotendeels onder het maaiveld, onbekend.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Voorlopig niets geweten.
  • Het is allicht de enige van deze structuren vanaf de kust in Knokke tot en met het terrein van Fort Hazegras waarbij de binnenzijde te bekijken valt.

Foto's van deze bunker

Een enkele oude zwart-wit foto van dit structuurtje anno 1975 - Collectie Eddy Lambrecht

Je ziet dat dit structuurtje ook toen al wel aan zijn toegangskant niet zo diep in de toenmalige talud zat. De eigenlijk toegang was toen dus ook al beperkt opnieuw geopend en bereikbaar. De situatie is ondanks dat hij heden wel opnieuw dieper in het talud is komen te steken, ook op die zijde, vrij ongewijzigd. (Foto: Collectie Eddy Lambrecht)

Een enkele eerste kleurenfoto, allicht van tussen 1990 - 2000 - Collectie Eddy Lambrecht

Ook op deze foto zie je de ganse structuur toch nog heel wat meer vrij staan dan dat dit nu nog het geval is. (Foto: Collectie Eddy Lambrecht)

Eigen eerste prospecties, anno 2016

Zoals al gemeld, zijn deze structuren amper te zien vanaf de benedenkant van de dijk. Op de achtergrond kijk je op de hoek in de dijk waar de manschappenbunker met uitwendige MG-opstelling KH M 08 staat. We bevinden ons hier ter hoogte van deze laatste en 3e kleine structuur op de bovenzijde van de dijk. In de strook zichtbaar steken op gelijke afstand nog 2 van deze structuren.

Dit is dan een blik van ongeveer dezelfde locatie vanaf de bovenzijde van de talud. De structuur ligt waar je in de verte een oneffenheid ziet op de bovenzijde van de dijk. (50 a 75 meter verder dus)

Het structuurtje op de kop van de dijk. Niet echt opvallend dus, heden ten dage.

Gelijkaardige foto vanaf de andere zijde. De wegel waarlangs de andere grotere manschappenbunkers te zien zijn is de wegel op deze foto rechts. Links was de voor de linie vijandelijke kant en bevatte geen structuren.

Wijze waarop de structuur zichtbaar is vanaf de voorzijde. Dit is dus wel degelijk de zijde met de toegang.

Wijze waarop de structuur in 2016 kon worden teruggevonden. Niet vele wijst er op dat deze structuur eigenlijk vrij is en ook aan de binnenzijde bekeken kon worden.

Idem met zeer beperkt vrijgemaakte toegang.

Linkerzijde naast de toegang. Je ziet aan beide zijdes van de structuur kleine bankjes in beton.

Zicht op het bankje aan de achterzijde.

De rechter kant van het structuurtje.

De bodem van het structuurtje.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:

Vorige: KH M 10
Volgende: KH M 12